Nebulizacja przynosi naszemu organizmowi wiele korzyści, ale tylko wtedy kiedy jest poprawnie wykonana. Błędna obsługa inhalatora sprawia, że zabieg nie wywołuje pożądanego efektu terapeutycznego. Poniższe wskazówki ułatwią przygotowanie się do zabiegu, wyjaśnią jak powinien przebiegać i co zrobić kiedy już dobiegnie końca.
Artykuł zawiera informacje z którymi każdy posiadacz nebulizatora powienien się zapoznać:
- Zasady prawidłowej nebulizacji
- Kilka kroków prawidłowego używania inhalatora pneumatyczno-tłokowego
- Kilka kroków prawidłowego używania inhalatora ultradźwiękowego i membranowego
- Kiedy nebulizacja jest zakończona?
- Po nebulizacji...
Zasady prawidłowej nebulizacji
Dorośli i nastolatki
Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów zestawów do nebulizacji. Kluczowe dla leczenia jest dobranie odpowiedniego urządzenia i umiejętne prowadzenie terapii. Aby osiągnąć pożądany efekt, nebulizację należy wykonywać siedząc prosto. Zalecane jest normalne oddychanie z wykonywaniem raz na jakiś czas głębokiego oddechu i zatrzymywania go na 5-10 sekund. Pomaga to w doprowadzeniu większej ilości leku do płuc. Dla nastolatków i osób dorosłych zalecane jest stosowanie ustnika zamiast maseczki. Używanie maseczki zwiększa ryzyko dostania się leku do nosa lub do oczu, co może spowodować podrażnienie. Poza tym, korzystanie z ustnika jest bardziej komfortowe.
Noworodki i małe dzieci
Różnice pomiędzy nebulizacją dorosłych a noworodków i małych dzieci wynikają z wielu czynników. Po pierwsze nie posiadają jeszcze tak rozwiniętej zdolności myślenia – nie rozumieją jak i w jakim celu wykonywać zabieg. Często uniemożliwiają inhalację reagując płaczem lub ucieczką. Poza tym, ich sprawność fizyczna – brak koordynacji ruchowej, utrudnia przeprowadzenie wielu czynności. Z wieku wynika również niewielki rozmiar dróg oddechowych, częstość oddechów i objętość płuc, przez które dostanie się leku do płuc dziecka jest trudniejsze niż u dorosłych. Nie oznacza to jednak, że nebulizowanie dzieci jest pozbawione sensu, należy tylko odpowiednio dobrać urządzenie i postępować zgodnie z zasadami używania.
Powszechnie uważa się, że od 5. do 6. r. ż. rozwija się koordynacja ruchowa. Dziecko w tym wieku potrafi kontrolować oddech, ruch rąk i odpowiednio użyć inhalatora. W przypadku nebulizatorów występuje duże ułatwienie – urządzenie nie wymaga współpracy ze strony człowieka. Brak koordynacji oddech-ręka nie jest więc przeszkodą do wykonania prawidłowo zabiegu.
Doświadczenia w dziedzinie nebulizacji wskazują, że u dzieci do 3. r. ż. zdecydowanie lepiej niż ustnik sprawdza się maseczka. Powinno się jej używać do momentu aż dziecko nie jest w stanie korzystać wygodnie i skutecznie z ustnika. Przez pewien czas mówiło się, że w przypadku płaczącego lub odsuwającego się dziecka, należy trzymać ustnik w jego pobliżu. Najnowsze doświadczenia wykazują jednak, że taki sposób inhalacji jest nieskuteczny.
Bardzo ważne jest dokładne zapoznanie się z instrukcją producenta oraz uzyskanie porady od lekarza jak wykonywać inhalację, żeby uzyskać jak najlepszy efekt. Nie wolno zapominać, że nebulizowane dziecko musi pozostać w trakcie zabiegu pod opieką rodzica bądź opiekuna.
Kilka kroków prawidłowego używania inhalatora pneumatyczno-tłokowego
- Dokładnie umyj i osusz ręce
- Przygotuj wszystkie elementy zestawu do nebulizacji – kompresor, przewód powietrzny, nebulizator oraz ustnik/maseczkę
- Dokonaj montażu inhalatora:
- rozkręć nebulizator
- zdejmij górną część nebulizatora
- do dolnej części nebulizatora wsadź stożek rozpylający
- wlej do nebulizatora lekarstwo/sól fizjologiczną
- nałóż górną część nebulizatora
- zakręć nebulizator tak, aby mieć pewność, że nie wyleje się z niego płyn
- podłącz do nebulizatora przewód powietrzny
- drugi koniec przewodu powietrznego podłącz do kompresora
- podłącz do nebulizatora ustnik/maseczkę
- Jeśli urządzenie jest prawidłowo złożone, podłącz je do prądu i włącz
- Posadź dziecko w wygodnej, wyprostowanej pozycji. Umieść ustnik w ustach dziecka/załóż dziecku maseczkę; powinno oddychać normalnie. Przy stosowaniu ustnika ważne jest, aby oddychać przez usta a nie przez nos. Pamiętaj, aby nebulizator znajdował się w pozycji pionowej
- Od czasu do czasu poproś dziecko, aby wzięło głęboki wdech i spróbowało go zatrzymać na 5-10 sekund
- Jeśli nebulizacja musi zostać przerwana, wyłącz urządzenie, aby uniknąć straty leku
- Kontynuuj nebulizację do momentu aż zaobserwujesz bulgotanie
- Delikatnie potrząśnij nebulizatorem, aby kropelki dostały się ponownie do dolnej części pojemnika
- Kiedy po chwili ponownie zaobserwujesz bulgotanie, nebulizacja dobiegła końca. Czas nebulizacji to zwykle 6-10 minut
- Rozłącz nebulizator i przemyj wszystkie elementy ciepłą wodą. Pozostaw elementy do wyschnięcia. Kiedy są już suche, złóż ponownie nebulizator i przechowuj w czystym i suchym miejscu do następnego użycia
Obejrzyj filmik instruktażowy Novamed, aby zobaczyć jak powinno wyglądać pierwsze użycie inhalatora:
Co najmniej raz w tygodniu (lub częściej) umyj i zdezynfekuj wszystkie części nebulizatora. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule Po nebulizacji...
Kilka kroków prawdłowego używania inhalatora ultradźwiękowego i membranowego
- Dokładnie umyj i osusz ręce
- Poprawnie złóż nebulizator. Istnieje wiele różnych modeli nebulizatorów. Ważne jest więc, aby dokładnie przeczytać wszystkie dostępne informacje na temat posiadanego modelu
- Aby zweryfikować przed pierwszym użyciem prawidłowość działania, wykonaj test funkcjonowania (podążając za instrukcją producenta)
- Otwórz opakowanie z lekiem i wlej je do nebulizatora (pojemnika na lek). Nie przekrocz poziomu rekomendowanego przez producenta
- Włącz nebulizator. Powinieneś zobaczyć mgiełkę wychodzącą z ustnika, nawet jeśli nie usłyszysz żadnego dźwięku
- Posadź dziecko w wygodnej, wyprostowanej pozycji. Umieść ustnik w ustach dziecka/załóż dziecku maseczkę; powinno oddychać normalnie
- Pamiętaj, aby nebulizator znajdował się w pozycji rekomendowanej przez producenta
- Od czasu do czasu poproś dziecko, żeby wzięło głęboki wdech i spróbowało go zatrzymać na 5-10 sekund
- Jeśli nebulizacja musi zostać przerwana, wyłącz urządzenie, aby uniknąć straty leku
- Kontynuuj kroki do momentu aż przestaniesz zauważać mgiełkę (nebulizator ultradźwiękowy i membranowy nie wydają charakterystycznego bulgotania)
- Po zakończeniu nebulizacji należy zdemontować i wyczyścić urządzenie zgodnie z instrukcja producenta. Uwaga: nebulizatory ultradźwiękowe i membranowe są delikatniejsze niż pneumatyczno-tłokowe. Podczas obsługi i czyszczenia należy więc zachować szczególne środki ostrożności
- Podczas czyszczenia nebulizatora membranowego pamiętaj, aby nie dotykać siatki, gdyż może to doprowadzić do uszkodzenia
- Kilka razy w tygodniu zdezynfekuj wszystkie części nebulizatora podążając za instrukcją producenta
Kiedy nebulizacja jest zakończona?
Nebulizację powinno się stosować o określonych porach lub przed określonymi sytuacjami np. przed wykonywaniem ćwiczeń. Decyzję, który moment dnia będzie najlepszy dla danego pacjenta, powinien podejmować jego lekarz. W zależności od rodzaju stosowanego nebulizatora i ilości leku, nebulizacja zajmuje zwykle kilka - kilkanaście minut. Według badań, najefektywniejsza jest między 4 a 10 minutą.
W przypadku korzystania z nebulizatora pneumatyczno-tłokowego, sygnałem mówiącym o tym, że nebulizacja zbliża się do końca jest dźwięk bulgotania. Pojawia się on kiedy w nebulizatorze zostaje niewielka ilość leku. Lekkie potrząśnięcie nebulizatora sprawia, że resztki leku osadzające się na ściankach, przedostają się na dół pojemnika, dzięki czemu mgiełka jest jeszcze przez chwilę uwalniana. Kiedy bulgotanie nastąpi ponownie, nebulizacja dobiegła końca. W nebulizatorach ultradźwiękowych i membranowych nie pojawia się bulgotanie. O końcu nebulizacji świadczy brak leku w nebulizatorze i brak mgiełki.
Po nebulizacji...
Nebulizowana osoba
Po zakończonej nebulizacji zaleca się ułożenie dziecka tak, aby jego główka znajdowała się nieco niżej niż pupa i oklepywanie po plecach. Ważne jest, żeby nie robić tego pięścią lub płaską dłonią. Najlepiej jest ułożyć dłoń w „łódeczkę” i opukiwać od miejsca znajdującego się pod łopatkami kierując się w stronę głowy. Należy również umyć twarz malucha ciepłą wodą z mydłem, aby uniknąć podrażnień skóry. W przypadku starszych dzieci i dorosłych zaleca się wypłukanie jamy ustnej wodą. Nie powinno się jednak tego stosować u małych dzieci, w których może dojść do zachłyśnięcia.
Czyszczenie urządzenia
Bardzo ważnym elementem korzystania z nebulizatorów jest ich systematyczne i dokładne czyszczenie. Pomaga to w zachowaniu sprawności urządzenia oraz redukuje prawdopodobieństwo zakażenia. Pozostawienie nebulizatora po użyciu bez umycia, powoduje powstawanie kryształków, które zatykają nebulizator uniemożliwiając wydostanie się mgiełki. W takim przypadku jedynym ratunkiem jest zakup nowego urządzenia. Zawsze należy zapoznać się z instrukcją, w której producent zawarł wskazówki dotyczące czyszczenia nebulizatorów. Ogólne zasady przedstawione zostały poniżej.
Nebulizator pneumatyczno-tłokowy
Nebulizator pneumatyczno-tłokowy powinien być czyszczony po każdej nebulizacji. Pozostawienie nebulizatora nieumytego po zabiegu powoduje wysychanie resztek leku, które znacznie utrudnia dokładne oczyszczenie w późniejszym czasie. Zanieczyszczenia mogą również doprowadzić do uszkodzenia sprzętu. Po zakończeniu nebulizacji, należy rozmontować urządzenie a następnie nebulizator wraz z ustnikiem/maseczką przemyć mydłem z ciepłą wodą.
Czyszczenie po każdym użyciu:
- Umyj ręce
- Rozmontuj urządzenie
- Odłącz przewód powietrzny od kompresora i odłóż na bok. Przewód nie powinien być myty ani przepłukiwany
- Przepłucz nebulizator i maseczkę/ustnik ciepłą wodą
- Potrząśnij umytymi elementami, aby pozbyć się nadmiaru wody
- Połóż je na ręczniku i pozostaw do wyschnięcia
- Owiń wysuszony nebulizator w papierowy ręcznik i pozostaw w czystym miejscu do kolejnego użyci
Czyszczenie raz-dwa razy w tygodniu
- Umyj ręce
- Rozmontuj urządzenie
- Odłącz przewód powietrzny od kompresora i odłóż na bok. Przewód nie powinien być myty ani przepłukiwany
- Umyj części nebulizatora za pomocą płynu do naczyń w czystej wodzie
- Przeprowadź dezynfekcję urządzenia zgodnie z zaleceniami producenta. Zaleca się zanurzenie części nebulizatora w jednym z roztworów:
- jedna część destylowanego białego octu na trzy części wody przez 60 minut - nie zalecane dla pacjentów z mukowiscydozą
- czwartorzędowy związek amoniowy – przez 10 minut
- Po namoczeniu, wypłucz wszystkie części w ciepłej wodzie
- Potrząśnij umytymi elementami, aby pozbyć się nadmiaru wody i połóż je ręczniku
- Pozostaw elementy do wyschnięcia
- Owiń wysuszony nebulizator w papierowy ręcznik i przechowuj do następnego użycia w czystym miejscu
Jeśli nie przeprowadzamy dezynfekcji za pomocą octu czy związku amoniowego, zaleca się zalanie gorącą wodą części twardych inhalatora (nie płuczemy w ten sposób kompresora, przewodów i maseczki).
Konserwacja kompresora
Czyszczenie kompresora nie jest wymagającą czynnością, wystarczy przetrzeć go wilgotną ściereczką. Aby służył długo, należy pamiętać, żeby stawiać go wyłącznie na twardych powierzchniach (np. na stole). Kładąc go na dywanie, ułatwiamy przedostanie się kurzu. Zablokowane otwory wentylacyjne utrudniają bądź uniemożliwiają zasysanie powietrza. Ważne jest również obserwowanie filtra wlotu powietrza. Powinien być wymieniany co najmniej raz na trzy miesiące lub częściej jeśli w domu pali się papierosy. Kiedy zauważymy, że biały filtr stał się beżowy, jest to sygnał, że wymaga wymiany. Zanieczyszczony filtr sprawia, że kompresor działa mniej skutecznie. Niektórzy producenci zalecają również regularną kontrolę kompresora, ponieważ serwisowanie co najmniej raz w roku zapewnia zachowanie jego sprawności i bezpieczeństwo. Wszelkie informacje na ten temat, znaleźć można w instrukcji obsługi załączonej do urządzenia.
